Cơ chế tạo sữa mẹ
Bài viết này mình sẽ chia sẻ lại về một số điểm quan trọng trong cơ chế tạo sữa mẹ.
- Video của bác sĩ sữa mẹ Anh Thy, giải thích rất chi tiết về nội dung này
- Các bộ phận của tuyến vú tạo sữa
- Các cơ chế tạo sữa: cơ chế hooc-môn và cơ chế cung cầu
- Giải phẫu tuyến vú
- Các hooc môn tạo sữa estrogen, progestrone, prolactin và oxytocin
- Phản xạ xuống sữa
- Làm gì để có nhiều sữa?
Nếu các mẹ có bận rộn và quên thì điều duy nhất cần nhớ là Bé càng bú thường xuyên và hiệu quả thì mẹ sẽ càng có nhiều sữa!
Mời các bạn cùng đọc nhé?
Hiểu biết sai lầm về sữa mẹ
Một trong những hiểu biết vô cùng quan trọng với các bố mẹ, đặc biệt là các mẹ, là sữa mẹ được tạo ra như thế nào? Và không quá ngạc nhiên khi hầu hết các mẹ sinh con lần đầu và rất nhiều người xung quanh hiểu nhầm hay có những hiểu biết rất sai về việc tạo sữa mẹ, chẳng hạn như: Ngực phải to hoặc căng mới có đủ sữa, Sữa phải có màu vàng mới nhiều dinh dưỡng, Sữa nóng nên bé bú không lên cân, Mẹ phải ăn gấp đôi ba bình thường mới có sữa cho con bú, v.v.
Những ngày đầu tiên, việc cho con bú cũng làm mình vô cùng bối rối và lo lắng, chủ yếu là lo lắng về việc con có bú đủ không? Ngực mềm hay không căng cứng có phải là ít sữa không? Có phải bổ sung sữa công thức không kẻo con bị đói?
Video về cơ chế tạo sữa mẹ
Hãy xem video này để hiểu rõ hơn về cơ chế tạo sữa nhé?
Cơ chế tạo sữa
Có 2 cơ chế chính để tạo sữa là
- Cơ chế hooc môn (hormone): hoạt động chủ yếu trong những ngày đầu tiên khi mẹ mới sinh em bé.
- Cơ chế cung cầu: từ các ngày tiếp theo khi mẹ cho bé bú theo nhu cầu (dựa trên các dấu hiệu muốn ăn của bé), cơ thể sẽ tự điều tiết để tạo ra đủ sữa cho bé bú.
Bé càng bú thường xuyên và hiệu quả thì càng nhiều sữa.
Để có thể tăng cường nguồn sữa mẹ một cách hiệu quả, chúng ta cần hiểu sữa mẹ được sản xuất như thế nào. Trong đa số trường hợp, quá trình này tuân thủ nguyên tắc ‘không dùng là mất’. Bé càng bú thường xuyên và hiệu quả bao nhiêu thì cơ thể càng tạo ra nhiều sữa bấy nhiêu.
Khi mang thai, ngực của người mẹ sẵn sàng để sản xuất sữa. Vào quý 2 của thai kỳ, tuyến vú bắt đầu tạo sữa non. Sữa này có màu vàng, đặc dính, rất giàu chất dinh dưỡng và các kháng thể. Sau khi bé chào đời và rau thai đã bong, cơ thể mẹ bắt đầu sản xuất nhiều sữa hơn. Trong vài ngày tiếp theo, lượng sữa tiếp tục tăng và sữa đổi màu trắng, trông có vẻ loãng hơn.
Giải phẫu tuyến vú
Cấu trúc vú gồm 3 mô chính: mô tuyến, mô mỡ và mô liên kết. Vú các bà mẹ có thể to nhỏ khác nhau tùy thuộc thành phần mô mỡ và mô liên kết nhiều hay ít, còn số lượng mô tuyến vú thì hầu như tương đương nhau.
Tính từ ngoài vào trong vú gồm 5 lớp: da, mỡ dưới da và tổ chức liên kết, dây chằng cooper treo vú, mô tuyến, mô sau tuyến. Phần mô tuyến được chia thành 15-20 thuỳ, sắp theo hình nan hoa, tập trung về núm vú. Mỗi thùy gồm 38-80 tiểu thùy, có nhiều nang sữa.
Sữa từ các tiểu thuỳ đổ vào các ống góp ở mỗi thuỳ (đường kính khoảng 2 mm), rồi tới các xoang chứa sữa dưới quầng vú (đường kính 5-8 mm). Có tất cả 5 -10 ống dẫn sữa mở ra ở núm vú.
Do cấu tạo đặc biệt của tuyến vú nên tắc sữa có thể xảy ra ở một hay nhiều nang sữa, một hoặc nhiều tiểu thùy, một hay nhiều thùy tuyến vú.
Các hóc môn sản xuất sữa mẹ - cơ chế hooc môn trong giai đoạn đầu
Những thay đổi của bầu vú chịu sự tác động của 4 hoóc môn chính là estrogen, progesterone, prolactin và oxytocin. Cơ thể tự biết cách điều chỉnh hàm lượng các hoóc môn này để giúp bầu vú sản xuất sữa.
Estrogen và Progesterone
- Giúp bầu vú phát triển, sẵn sàng cho việc sản xuất sữa.
- Được giải phóng bởi rau thai trong thời kỳ mang thai.
- Estrogen làm tăng kích thước và số lượng ống dẫn sữa trong khi progesterone giúp phát triển nang và thùy tuyến.
- Estrogen và Progesterone hàm lượng cao sẽ ức chế sản xuất sữa khi thai nhi còn nằm trong bụng mẹ.
- Khi em bé chào đời và rau thai đã bong, hàm lượng các hoóc môn này tự động giảm xuống, báo cho cơ thể biết đã đến lúc tạo sữa.
- Mẹ cho con bú không nên dùng thuốc tránh thai chứa estrogen vì bổ sung hoóc môn này có thể làm giảm nguồn sữa mẹ.
Prolactin giúp sản xuất sữa
- Sau khi bé chào đời, hàm lượng prolactin tăng cao.
- Mỗi khi mẹ cho con bú hay thực hành hút sữa, cơ thể sẽ tiết ra prolactin. Lúc này sữa sẽ được sản xuất và tích trữ trong các nang sữa.
- Nếu hàm lượng prolactin quá thấp, nguồn sữa mẹ sẽ giảm.
- Do đó, mẹ cần cho bé bú hay hút sữa ngay sau khi sinh và vào các khoảng thời gian đều đặn sau đó.
Oxytocin giải phóng sữa khỏi bầu ngực
- Oxytocin được giải phóng khi em bé (hoặc máy hút sữa) bắt đầu hút và kéo núm vú vào miệng.
- Nó làm co bóp các cơ quanh nang, đẩy sữa ra khỏi nang, đi vào các ống dẫn sữa và di chuyển tới núm vú rồi vào miệng bé. Quá trình này gọi là phản xạ xuống sữa (tiết sữa).
- Làm co cơ tử cung trong và sau khi sinh, giúp cơ quan này thu nhỏ lại về kích thước ban đầu, hạn chế xuất huyết sau sinh.
- Prolactin và oxytocin góp phần khiến người mẹ khao khát được ở bên con.
Phản xạ xuống sữa là gì?
- Xuống sữa hay tiết sữa là phản xạ có điều kiện đẩy sữa từ nang qua ống dẫn tới xoang sữa và núm vú.
- Phản xạ này bắt đầu vài giây tới vài phút sau khi mẹ bắt đầu cho bé bú.
- Có thể xảy ra vài lần trong mỗi cữ bú.
- Mẹ cảm thấy râm ran hay hơi khó chịu ở ngực, nhưng cũng có thể không có cảm nhận gì.
- Phản xạ này cũng có thể xảy ra tại các thời điểm khác, như khi người mẹ nghe thấy tiếng con khóc hoặc khi mẹ vừa nghĩ về bé.
- Nếu sữa mẹ về quá nhiều, bạn có thể dùng tay vắt đi một ít sữa trước khi cho con bú.
- Có nhiều mẹ có thể do chưa quen với máy hút hoặc cách vắt tay chưa hiệu quả nên khi hút sữa hoặc vắt tay sẽ không kích thích được phản xạ xuống sữa, và do đó lượng sữa hút được cũng không nhiều hoặc thậm chí không có.
Nên làm gì để có nhiều sữa?
- Cho bé bú và hút sữa trong vòng 1 giờ sau khi sinh hoặc càng sớm càng tốt.
- Tăng cường tiếp xúc da tiếp da ngay sau khi sinh hoặc sớm nhất có thể. Ngay cả khi cho con bú về sau, các mẹ cũng có thể tăng cường tiếp xúc với bé để kích thích sữa về nhiều hơn.
- Cho bé bú và hút sữa 8-10 lần mỗi 24 giờ, tức là khoảng 2,5 – 3 giờ một lần trong giai đoạn đầu sau sinh.
- Cho bé bú theo nhu cầu nhiều nhất có thể và trong thời gian dài nhất có thể để cơ thể điều chỉnh lượng sữa tiết theo nhu cầu của bé.
- Mát xa và bóp nhẹ bầu vú trước và trong khi cho bé bú hay hút sữa.
- Sau khi hút sữa, nên dùng tay vắt sữa thêm vài phút để giúp giải phóng phần sữa còn lại.
Chúc các mẹ nhiều tự tin và luôn đủ sữa cho con bú nhé!
Nguồn tham khảo:
- Bác sĩ sữa mẹ Anh Thy: https://www.facebook.com/TuVanSuaMe/
- Sách Betibuti về sữa mẹ
- Tài liệu của Bệnh viện Nhi Trung Ương: http://benhviennhitrunguong.org.vn/sua-me-duoc-san-xuat-nhu-the-nao.html
Nhận xét
Đăng nhận xét